Theo thống kê 70% những người có triệu chứng COVID-19 là ho khan. Cơn ho có xu hướng đến nhanh chóng, bắt đầu khoảng một ngày sau khi phát bệnh, nhưng nó thường không giảm nhanh, đặc biệt là đối với những người không được tiêm vaccine, dẫn đến tình trạng ho lâu ngày kéo dài.
1. Ho là gì?
Ho, về bản chất là phản
ứng bảo vệ cơ thể, nhằm tống xuất mầm bệnh ra khỏi đường hô hấp. Tuy nhiên, ho
nhiều quá gây mệt, gây khó ngủ thì cần điều trị.
Cần phân biệt 2 loại,
ho khan và ho có đờm:
- Ho khan, thường do
nhiễm virus, gây kích ứng đường hô hấp.
- Ho có đờm, thường do
có bệnh mạn tính về đường hô hấp hoặc do nhiễm vi khuẩn.
Ho khan thì có thể dùng
thuốc giảm ho. Ho có đờm thì không nên dùng thuốc giảm ho, mà nên dùng thuốc
long đờm.
2. Tại sao COVID-19 gây ra ho?
Theo thống kê, có khoảng
50- 70% những người mắc COVID-19 có triệu chứng là ho khan. Hầu hết những người
mắc COVID-19, có thể ho khoảng 19 ngày. Thậm chí, ho lâu ngày 4 tuần hoặc trong
nhiều tháng.
Ho là phản xạ cần thiết
bảo vệ chống lại nhiễm trùng. Bình thường, khi phát hiện ra virus hoặc những vật
thể lạ, các dây thần kinh cảm giác sẽ kích hoạt cảm biến ho ở vùng tủy của não,
từ đó kích hoạt các cơ xung quanh đường hô hấp để đẩy vật thể lạ ra ngoài.
Ở bệnh nhân COVID-19,
virus có thể trực tiếp hoặc gián tiếp nhắm mục tiêu vào các dây thần kinh cảm
giác, như một phần của bệnh nhiễm trùng, do đó, gây nên những cơn ho.
3. Điều trị ho thế nào?
3.1. Làm giảm kích
thích đường hô hấp
- Có thể dùng mật ong,
bạc hà và các loại thảo dược...
- Các loại thuốc bổ phế...
3.2. Thuốc giảm ho bằng
cách ức chế trung khu hô hấp
3.2.1.Hoạt chất codein
Codein có tác dụng giảm
ho do ức chế trực tiếp trung tâm ho, nhưng làm khô và tăng độ quánh của dịch tiết
phế quản. Khi bào chế thường kết hợp với terpin để làm loãng dịch tiết đường hô
hấp. Dùng codein trong trường hợp ho khan gây khó chịu, mất ngủ và trong các chứng
đau nhẹ và vừa.
Chống chỉ định: Trẻ em
dưới 1 tuổi, bệnh gan, suy hô hấp, phụ nữ có thai.
Codein làm khô đường hô
hấp, tăng độ quánh của dịch tiết phế quản.
3.2.2. Hoạt chất
dextromethorphan...
- Do ức chế trung tâm
ho, dextromethorphan có tác dụng chống ho tương tự codein, nhưng ít gây tác dụng
phụ hơn.
- Dextromethorphan
không gây nghiện, không có tác dụng giảm đau và rất ít tác dụng an thần.
- Dextromethorphan chỉ
định tốt trong trường hợp ho khan, mạn tính.
Chống chỉ định: Quá mẫn
với thuốc, trẻ em dưới 2 tuổi, đang điều trị bằng thuốc ức chế monoaminoxydase
(MAO) .
Thận trọng: Người có
nguy cơ hoặc đang suy giảm hô hấp, tiền sử bị hen, dị ứng.
Ngoài ra, trong nhóm
này còn có hoạt chất pholcodin, noscapin...
3.3. Thuốc chống dị ứng
nhóm kháng histamin thế hệ cũ
- Hoạt chất alimemazin
(siro theralene hoặc các loại siro tương tự)
- Hoạt chất
diphenhydramin (siro benadryl hoặc các loại tương tự).
Chỉ định: Các chứng ho
khan do dị ứng, do kích thích, nhất là về ban đêm. Lưu ý, các thuốc thuộc nhóm
này thường gây buồn ngủ.
3.4. Thuốc long đờm
Có 2 loại thuốc: Làm
tăng dịch tiết đường hô hấp và làm tiêu nhầy, loãng đờm.
3.4.1. Các thuốc làm
tăng dịch tiết
Là chất kích thích niêm
mạc dạ dày hoặc bản chất là tinh dầu, có tác dụng kích thích các tế bào niêm mạc
đường hô hấp tăng tiết dịch: Hoạt chất guaiphenesine, terpin, eucalyptol...
Lưu ý, khi dùng các thuốc
này, bệnh nhân cần uống nhiều nước.
3.4.2. Các thuốc tiêu
nhầy
- Hoạt chất N-acetyl
cystein: Acemuc hoặc các loại tương tự có cùng thành phần.
- Họa chất ambroxol:
Bisolvon hoặc các loại tương tự.
- Hoạt chất bromhexin:
Mucosolvan hoặc các loại tương tự.
Khi sử dụng các thuốc
này cần lưu ý:
Thuốc có thể gây co thắt
phế quản nên chống chỉ định cho người hen phế quản.
Thuốc làm tiêu màng nhầy bảo vệ dạ dày nên có
thể làm bệnh nhân dạ dày tá tràng bị nặng hơn.
Không dùng các thuốc long đờm quá 10 ngày trừ khi có chỉ định của bác sĩ.
4. Xử trí ho lâu ngày sau khi khỏi COVID-19
Nhiều người dù đã âm
tính nhưng vẫn ho lâu ngày. Tùy từng trường hợp mà có cách xử trí hợp lý, an
toàn, hiệu quả.
4.1. Ho khan
Có thể vẫn còn virus chưa
hết hẳn, hoặc nhiễm virus đường hô hấp khác. Hoặc ho do dị ứng, do khói thuốc,
hóa chất...
Cách xử lý là dùng giảm
ho bổ phế + thuốc chống dị ứng thế hệ cũ như alimemazine, diphenhydramin
(theralene hoặc benadryl hoặc các loại có thành phần tương tự).
Một số trường hợp là do
trào ngược dạ dày thực quản, do khi bị COVID-19, dễ lo lắng, mất ngủ, suy nghĩ
nhiều... có thể gây tăng tiết acid dạ dày, gây rối loạn co thắt dạ dày thực quản,
cũng gây ho khan. Trường hợp này cần dùng kháng acid để trung hòa dịch vị dạ
dày, thuốc an thần nhẹ để giảm lo lắng, căng thẳng.
4.2. Ho có đờm
Có thể do viêm phế quản,
viêm phổi bội nhiễm vi khuẩn. Các trường hợp này phải thăm khám bác sĩ để dùng
kháng sinh + long đờm (thường dùng loại ambroxol)
Có thể do các bệnh phổi
khác như hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, giãn phế quản... Khi đó cần
đi khám chuyên khoa hô hấp để được xử lý triệt để.
4.3. Ho do nấm đường hô
hấp
Việc dùng kháng sinh,
thuốc ức chế miễn dịch... có thể khiến một số loại nấm phát triển, dù bình thường
không gây bệnh.
