Viêm họng hạt là một
trong những thể lâm sàng của viêm họng mãn tính. Bệnh thường gây ho, đau rát,
vướng nghẹn và xuất hiện các hạt lympho tăng sản ở thành sau họng. Bệnh lý này
có tính chất mãn tính, dai dẳng, dễ tái phát và rất khó để điều trị dứt điểm.
Viêm họng hạt là gì?
Viêm họng hạt (viêm
họng quá phát) là một trong những thể lâm sàng của viêm họng mãn tính. Thể
bệnh này xảy ra sau một thời gian niêm mạc bị sung huyết và xuất tiết. Viêm họng
hạt là tình trạng cổ họng bị viêm nhiễm lâu ngày khiến các tổ chức lympho phát
triển mạnh, quá sản dẫn đến hình thành các hạt có màu đỏ hoặc hồng lồi cao hơn
so với niêm mạc xung quanh. Đây cũng chính là lý do vì sao bệnh được gọi là
viêm họng hạt.
Viêm họng hạt là bệnh
hô hấp khá phổ biến, gặp nhiều ở người lớn hơn so với trẻ nhỏ. Bệnh có thể khởi
phát đơn độc hoặc đi kèm với viêm xoang mãn tính, viêm mũi, viêm khí phế quản
mãn tính,… Ngoài tác động từ môi trường, viêm họng mãn tính nói chung
và viêm họng hạt nói riêng còn có thể bắt nguồn từ các bất thường trong giải phẫu
cấu trúc mũi – xoang.
Viêm họng hạt có tiến
triển dai dẳng và dễ chuyển sang thể teo (viêm họng teo) nếu không được điều trị
kịp thời. Ngoài ra, bệnh lý này kéo dài còn làm tăng nguy cơ gây ra các bệnh hô
hấp mãn tính hoặc kích thích các đợt viêm amidan, áp xe amidan cấp. Chính vì vậy,
bệnh nhân cần chủ động thăm khám và lên kế hoạch điều trị ngay khi phát hiện
các dấu hiệu bất thường.
Nguyên nhân gây viêm họng hạt
Các nang lympho ở thành
sau họng có vai trò bắt giữ và tiêu diệt virus, vi khuẩn để bảo vệ cơ thể nói
chung và cơ quan hô hấp dưới nói trên. Tuy nhiên khi cơ thể bị nhiễm trùng lâu
dài, nang lympho phải hoạt động quá mức dẫn đến tình trạng tăng sản, hình thành
các hạt màu đỏ hoặc hồng nổi cộm ở thành sau họng. Vì vậy, thể bệnh này thường
phát triển ở những người bị viêm họng dai dẳng hoặc viêm họng tái
phát nhiều lần.
Một
số nguyên nhân có thể gây viêm họng hạt:
- Không điều trị viêm họng
dứt điểm: Viêm họng là bệnh lý hô hấp khá phổ biến, trung bình mỗi người
có thể bị viêm họng từ 2 – 3 lần/ năm. Các đợt điều trị viêm họng thường chỉ
kéo dài trong vài tuần và thuyên giảm nhanh khi được chăm sóc, sử dụng thuốc.
Tuy nhiên nếu chủ quan, bệnh có thể kéo dài và tái phát nhiều lần dẫn đến tăng
sản nang lympho và hình thành viêm họng hạt.
- Do ảnh hưởng của một
số bệnh lý: Ngoài ra, viêm họng hạt cũng có thể xảy ra do viêm xoang và
polyp mũi. Các bệnh lý này khiến dịch nhầy, mủ thường xuyên chảy xuống cổ họng.
Virus và vi khuẩn trong dịch nhầy kích thích phản ứng của nang lympho và hệ quả
là khiến thành sau họng xuất hiện các đốm, hạt có màu hồng hoặc đỏ.
(Xem thêm: nha khoa uy tín tại vinh)
- Lệch vách ngăn: Lệch
vách ngăn mũi là điều kiện thuận lợi làm tăng nguy cơ phát triển các bệnh hô hấp
mãn tính như viêm xoang, viêm họng và viêm amidan. Vách ngăn mũi bị lệch khiến
quá trình hô hấp bị gián đoạn, ảnh hưởng và làm tăng nguy cơ ứ đọng dịch trong
các mô xoang, cuống họng. Đây chính là yếu tố trực tiếp làm bùng phát các bệnh
hô hấp mãn tính, bao gồm cả viêm họng hạt.
Ngoài ra, nguy cơ bị
viêm họng hạt cũng có thể tăng lên khi có những yếu tố sau:
- Có thói quen thở bằng
miệng
- Vệ sinh răng miệng
kém
- Thường xuyên tiếp xúc
với các yếu tố kích thích như bụi, hóa chất, rượu, thuốc lá, sợi bông,…
- Cơ địa nhạy cảm
- Bị tiểu đường
- Thường xuyên tiếp xúc
với những người bị viêm đường hô hấp cấp
- Sinh sống trong môi
trường ô nhiễm
- Bị trào ngược dạ dày
thực quản
- Hệ miễn dịch
kém
Triệu chứng nhận biết viêm họng hạt
Viêm họng hạt và các thể
viêm họng mãn tính thường bùng phát triệu chứng chậm, không ồ ạt và diễn tiến
nhanh như viêm họng cấp tính. Bệnh gây ra nhiều triệu chứng cơ năng và tổn
thương thực thể.
Triệu
chứng cơ năng:
- Cổ họng nóng rát,
khô, ngứa và có cảm giác vướng – nhất là sau khi ngủ dậy
- Bệnh nhân thường đằng
hắng và cố gắng khạc đờm để loại bỏ đờm dính
- Đờm có đặc quánh, dẻo,
màu trắng đục
- Cổ họng nghẹn vướng
khi nhai nuốt
- Thường bị ho vào ban
đêm và ho nhiều khi trời trở lạnh
- Đôi khi bị khàn giọng
– đặc biệt là sau khi giao tiếp trong một thời gian dài, hút thuốc lá và sử dụng
rượu bia
Triệu
chứng thực thể:
- Quan sát niêm mạc họng
nhận thấy có hiện tượng viêm đỏ và dày, đặc biệt xuất hiện nhiều trụ giả ở cạnh
trụ sau của amidan
- Thành sau họng xuất
hiện các đám hạt màu đỏ hoặc hồng lồi cao, tập trung thành từng đám (do nang
lympho phát triển mạnh và quá sản)
- Lưỡi gà, màn hầu, mép
sau của thanh quản có hiện tượng dày lên
- Một số bệnh nhân còn
có thể bị ù tai do niêm mạc vòi Eustache bị dày do quá sản
- Các cơ quan trong vòm
họng quá sản khiến eo họng bị hẹp lại, bệnh nhân rất dễ buồn nôn và luôn cảm thấy
vướng nghẹn khi nhai nuốt
Có thể thấy, viêm họng
hạt có triệu chứng điển hình hơn so với các thể viêm họng mãn tính khác. Vì vậy,
bệnh nhân có thể xem xét các triệu chứng chức năng và bệnh tích ở thành sau họng
để xác định được bệnh lý.
Viêm họng hạt có nguy hiểm không?
Viêm họng hạt là bệnh
lý hô hấp khá phổ biến ở người trưởng thành. Mặc dù không quá nguy hiểm nhưng bệnh
lý này ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống – đặc biệt là giấc ngủ của bệnh
nhân. Hơn nữa, các triệu chứng của bệnh tiến triển rất dai dẳng dẫn đến viêm
họng hạt có mủ, kéo dài và dễ tái phát khi có điều kiện thuận lợi.
Nếu không điều trị sớm
và đúng cách, viêm họng quá phát mãn tính có thể gây racác biến chứng sau:
- Tăng nguy cơ mắc các
bệnh hô hấp khác: Viêm họng hạt kéo dài làm tăng nguy cơ bị viêm phế quản mãn
tính, viêm khí phế quản và viêm thanh quản mãn tính. Ngoài ra, bệnh cũng có thể
làm bùng phát các đợt viêm cấp như áp xe và viêm amidan.
- Suy nhược cơ thể:
Viêm họng hạt khiến bệnh nhân dễ mất ngủ, ăn uống kém và thường xuyên phải khạc
nhổ để loại bỏ đờm ứ ở cổ họng. Tình trạng này kéo dài ảnh hưởng không nhỏ đến
sức khỏe, nhất là với người cao tuổi.
- Giảm chất lượng cuộc
sống: Ngoài ra, các triệu chứng của viêm họng hạt còn ảnh hưởng không nhỏ đến
chất lượng cuộc sống. Bệnh nhân thường dễ bị mất ngủ, gặp nhiều phiền toái khi
giao tiếp, sinh hoạt,…
Chẩn đoán bệnh viêm họng hạt như thế
nào?
Để loại trừ các bệnh lý
có triệu chứng tương tự, bệnh nhân cần đến bệnh viện khi nhận thấy các triệu chứng
bất thường. Bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám lâm sàng và yêu cầu bệnh nhân thực hiện
một số kỹ thuật cận lâm sàng để đưa ra chẩn đoán xác định.
Các
kỹ thuật chẩn đoán bệnh viêm họng hạt:
- Thăm khám lâm sàng: Trước tiên, bác sĩ sẽ
thu thập các triệu chứng mà bệnh nhân gặp phải và tiến hành khám vòm họng. Viêm
họng hạt là thể lâm sàng có tổn thương thực thể tương đối rõ và nhận biết. Vì vậy
thông qua khám bệnh tích và khai thác triệu chứng lâm sàng, bác sĩ có thể
khoanh vùng các khả năng có thể xảy ra.
- Nội soi thanh quản: Sau
đó, bệnh nhân cần nội soi thanh quản để bác sĩ quan sát rõ niêm mạc của thành
sau họng, thực quản và thanh quản. Hình ảnh từ kỹ thuật này cho phép bác sĩ đưa
ra chẩn đoán chính xác, đồng thời loại trừ các bệnh lý có triệu chứng tương tự.
- X-Quang phổi: Trong một
số trường hợp, viêm họng hạt có thể đi kèm với các bệnh viêm đường hô hấp dưới.
Nếu bệnh nhân bị ho nhiều, đau thắt ngực và thở khò khè, bác sĩ có thể yêu cầu
X-Quang phổi sau khi nội soi thanh quản, thực quản.
Trên thực tế, bác sĩ có
thể chỉ định sử dụng thuốc trị viêm họng hạt hoặc một số kỹ thuật cận
lâm sàng khác tùy theo triệu chứng và tiền sử bệnh lý của từng bệnh nhân.
Các phương pháp điều trị viêm họng
hạt
Khác với viêm họng cấp,
viêm họng hạt có đặc tính dai dẳng, mãn tính và rất dễ tái phát. Vì vậy để kiểm
soát bệnh hoàn toàn, cần kết hợp điều trị nguyên nhân và triệu chứng.
1.
Điều trị nguyên nhân
Viêm họng hạt và các thể viêm
họng mãn tính đều có liên quan đến bất thường về giải phẫu xoang – mũi hoặc
ảnh hưởng của các bệnh hô hấp mãn tính. Do đó, biện pháp quan trọng nhất để kiểm
soát bệnh lý này là điều trị viêm họng từ nguyên nhân.
Điều trị các nguyên
nhân có thể gây viêm họng hạt:
- Giải quyết các ổ viêm
nhiễm ở xoang, amidan, mũi,… để tránh dịch tiết chảy xuống thành sau họng và
kích thích hoạt động của nang lympho. Khi các ổ viêm được xử lý triệt để, các
nang lympho quá sản sẽ có xu hướng thuyên giảm về kích thước và số lượng.
- Phẫu thuật cắt bỏ VA,
amidan, polyp và chỉnh hình vách ngăn để đảm bảo sự lưu thông của mũi.
- Cai thuốc lá và rượu
bia để tránh viêm họng hạt bùng phát mạnh và tái phát thường xuyên.
- Thăm khám và tích cực
điều trị trào ngược dạ dày thực quản. Tình trạng axit trào ngược lên cổ họng và
thực quản lâu ngày có thể khiến thành sau họng bị viêm, tăng sản và đau buốt,
khó chịu. Ngoài ra, bệnh lý này còn tăng nguy cơ mắc các bệnh về nha khoa và
viêm đường hô hấp trên.
- Thường xuyên vệ sinh
nhà cửa để đảm bảo không gian sống trong lành hoặc có thể sử dụng thiết bị lọc
không khí nếu sinh sống trong môi trường ô nhiễm.
Tránh tiếp xúc với các
yếu tố kích thích như hóa chất, bụi, phấn hoa,… Đồng thời cần uống nhiều nước
và giữ ấm cơ thể (đặc biệt là vùng cổ) khi thời tiết chuyển lạnh.
2.
Sử dụng thuốc giảm triệu chứng
Viêm họng hạt gây ra
nhiều triệu chứng khó chịu như đau rát, ngứa họng, khàn tiếng, ho, khàn tiếng,…
Vì vậy song song với điều trị nguyên nhân, bệnh nhân có thể trao đổi với bác sĩ
để được chỉ định một số loại thuốc viêm họng sau:
- Thuốc long đờm
- Thuốc giảm đau
- Thuốc chống phù nề
- Dung dịch súc miệng
kháng khuẩn
Các loại thuốc này chỉ
giúp cải thiện triệu chứng của bệnh viêm họng hạt. Do đó, cần phải kết hợp
dùng thuốc với điều trị nguyên nhân. Nếu phụ thuộc hoàn toàn vào thuốc, các triệu
chứng của bệnh có thể tái phát một thời gian nhất định.
3.
Đốt viêm họng hạt
Sau một thời gian điều
trị, các hạt lympho quá sản ở thành sau họng sẽ giảm dần về số lượng và kích
thước. Tuy nhiên ở một số trường hợp, các hạt lympho có thể không thuyên giảm
sau khi dùng thuốc và điều trị nguyên nhân.
Mặc dù không gây nguy
hiểm đến sức khỏe nhưng nang lympho tăng sản khiến vòm họng trở nên nhạy cảm, bệnh
nhân dễ bị buồn nôn và khó chịu ở cổ họng. Hơn nữa với những trường hợp nang
lympho phát triển với kích thước lớn và tập trung thành đám phù nề, bệnh nhân
thường xuyên có cảm giác vướng víu và khó chịu, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng
cuộc sống.
Vì vậy nếu cần thiết, bệnh
nhân có thể can thiệp đốt viêm họng hạt bằng nitơ lỏng, laser hoặc đốt điện.
Phương pháp này có thể loại bỏ hoàn toàn tổ chức lympho tăng sản ở thành sau họng
và giảm cảm giác khó chịu, vướng chịu do viêm họng hạt gây ra.
Tuy nhiên, đây chỉ là
giải pháp làm giảm tổn thương thực thể. Nếu không điều trị triệt để căn nguyên
gây bệnh, nang lympho tiếp tục bị kích thích, tăng sản và hình thành các đốm hạt
có màu hồng hoặc đỏ ở thành sau họng. Hơn nữa ở một số trường hợp, niêm mạc có
thể hình thành sẹo sau khi can thiệp đốt viêm họng hạt.
4.
Các biện pháp hỗ trợ
Viêm họng hạt gây ra
nhiều phiền toái trong cuộc sống và ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe. Bệnh có đặc
tính dai dẳng, mãn tính và dễ tái phát khi có các điều kiện thuận lợi. Chính vì
vậy bên cạnh điều trị y tế, bệnh nhân nên thực hiện thêm một số biện pháp hỗ trợ
để đẩy nhanh tiến độ phục hồi và giảm thiểu nguy cơ bệnh tái phát.
Các
biện pháp hỗ trợ điều trị bệnh viêm họng hạt:
- Tăng cường bổ sung nước
để làm loãng dịch đờm và cải thiện cảm giác khó chịu, ngứa, đau rát ở vòm họng.
Tuy nhiên, nên tránh sử dụng nước đá và nước lạnh. Thay vào đó, nên dùng nước ấm
để làm dịu niêm mạc họng và cải thiện nhanh các triệu chứng khó chịu.
- Giữ ấm cơ thể, nghỉ
ngơi và ngủ đủ giấc để nâng đỡ thể trạng và cải thiện hệ miễn dịch.
- Không sử dụng thức
ăn, đồ uống lạnh, chứa nhiều gia vị và dầu mỡ trong thời gian điều trị. Các loại
thực phẩm và đồ uống này có thể làm tăng độ nhạy cảm của vòm họng và kích thích
triệu chứng ho, ngứa cổ họng,… bùng phát mạnh.
- Có thể dùng trà gừng,
nước mật ong ấm, trà nghệ, bạc hà,… để giảm tình trạng ho, ngứa và đau rát vùng
cổ họng.
- Ngậm nước muối thường
xuyên để giảm đau, ngứa cổ họng và hỗ trợ loại bỏ đờm ứ.
- Sử dụng đông trùng hạ
thảo ngâm mật ong giúp giảm đau rát, dịu cổ họng, giảm ho, tiêu đờm nhanh
chóng. Ngoài ra, mỗi ngày uống 1 thìa nhỏ đông trùng hạ thảo ngâm mật ong giúp
bồi bổ cơ thể, tăng cường sức đề kháng, hệ miễn dịch. Nhờ đó phòng tránh hiệu
quả các nguyên căn gây bệnh từ môi trường, khí hậu, vi khuẩn, virus tấn
công.
Nguồn: TenMienNgon.com
